انواع کوره های آجرپزی

قبل از ورود به بحث پخت لازم است که انواع کوره ها را نام برد. کوره ها را می توان بر حسب موارد گوناگون نظیر سیستم پخت، ترتیب مشعل ها، شکل ساختمانی، هدف مورد نظر و یا روش انتقال حرارت به منطقه پخت تقسیم بندی نمود. در اینجا انواع اصلی کوره بر حسب روش کار دسته بندی شده اند:

کوره های متناوب یا دوره ای

در این نوع کوره ها، هر دوره پخت عبارست از قرار دادن محصولات خام دو کوره، مسدود کردن و بستن درهای آن، حرارت دادن، پخت تا دمای نهائی، خنک کردن، باز کردن محفظه کوره و تخلیه آجرهای پخته شده. این عملیات به همین روش در پخت بعدی تکرار می شود. کوره های دستی تنوره ای و کوره ای رومی از نوع متناوبند. در طون قرن ها تغییرات زیادی در این نوع کوره ها حاصل شده اند. در بعضی از آنها تنها یک اتاقک پخت پیشبینی شده، در حالی که بعضی دیگر دو یا بیشتر از این نوع اتاقک ها دارند. سوخت امروزه اینها گاز، نفت یا گازوئیل است. بزرگترین عیب این کوره ها، اتلاف حرارت ناشی از خنک کردن متناوب بدنه کوره است. هر چند که بخشی از حرارت تلف شده ناشی از مرحله ماقبل خنک کردن می تواند به مصرف خشک کردن یا گرم کردن محیط برسد.

کوره های با عملکرد نیمه پیوسته

این گروه شامل تمامی کوره های چند قمیری است (قمیر = اتاقک پخت) که یا بصورت مستقیم به یکدیگر پیوسته اند و یا اینکه با یکدیگر جفت شده اند. کوره های نیمه پیوسته برای پاسخگوئی به نیاز به ظرفیت های بیشتر ساخته شده اند و هدف آنها استفاده از گازهای خروجی برای گرم کردن خشت ها در قمیر مجاور بوده است. جهت تسهیل ساخت می توان دو قمیر را با استفاده از یک دیوار مشترک ساخت که به این نوع، قمیرهای جفت می گویند. هر اتاقک پخت دارای دری است که در سمت آزاد دیوار قرار دارد و از آن برای پر و خالی کردن محصول استفاده می شود. اتاقک پخت بعدی در فاصله 2 تا 4 متری قرار گرفته است، لذا جای کافی برای پر و خالی کردن بین کوره ها وجود دارد و مجراهای ارتباط دهنده گاز خروجی، طول زیادی ندارند.

 کوره های پیوسته

پیدایش این نوع حدود سال 1849 آغاز شد که شکل ابتدائی آن یک کوره حلقوی بود که در آن قمیرها بصورت یک دایره به دور یک دودکش مرکزی قرار داشتند. بعدها این حلقه پیوسته طوری ساخته شده تا امکان مشتعل شدن کوره از بالا وجود داشته باشد. این نوع کوره ها در سال 1870 بنابر قانون هوفمن بنام کوره های هوفمن شناخته شدند. بعد از چند سالی شکل دایره ای اولیه کوره حلقه ای هوفمن کنار گذاشته شد زیرا معلوم شد که کانال قوس دار طولی با دو انتهای گرد یا مربع بازده بیشتری داشته و نتایج پخت بهتری را فراهم می کند. موضوع اصلی بیان شده توسط هوفمن به تولیدکنندگان آجر آن بود که در مقایسه با کوره های متناوب یا حتی نیمه پیوسته به کار گرفتن کوره های حلقوی، دوسوم در مصرف سوخت صرفه جوئی به عمل می آورد.
 کوره های حلقوی

کوره های هوفمن بین 18 تا 80 اتاقک پخت (قمیر) متصل بهم دارد که مجموعاً مدار بست های را تشکیل می دهد. هر قمیر دارای در خروجی برای پر کردن و خالی کردن آجرهاست. در هر زمان سوخت تنها در چند قمیر همجوار مشتعل است. این منطقه پخت حرکت می کند و قمیر به قمیر، دور تا دور مدار می گردد. بنابراین منطقه پخت به سمت خشت های چیده شده حرکت می کند، نه خشت ها به سمت منطقه پخت. حرارت تلف شده قمیرهائی که پخت خشتها در آنها به تازگی به پایان رسیده و در حال حاضر خنک می شوند، هوا را برای احتراق با سوخت در منطقه پخت جدید پیش گرم می کند. گازهای حاصل از احتراق در منطقه پخت فعلی برای پیش گرم کرن خشت های خشک شده جدیداً چیده شده استفاده می شوند.

کوره های تونلی

پس از سال ها تلاش در جهت رفع نقاط ضعف کوره های تونلی، پیشرفت های زیادی برای این نوع حاصل گردیده، بطوری که کوره های تونلی کاملترین و اقتصادی ترین کوره ها می باشند. دقیقاً روشن نیست که اولین کوره تونلی در چه سالی ابداع گردیده ولی عصر آن بیش از 250 سال نمی باشد. در کوره های تونلی آجرها در حرکت هستند و در آن آتش کوره ثابت می باشد و بعبارت دیگر بدنه متحرک و آتش ثابت است.

کوره های تونلی شرایط کاری بسیار بهتری را برای کارگران فراهم می کنند. زیرا کارگران مجبور به تحمل گرما و گرد و غبار نیستند و صاحب کوره هم مزیت دیگر کوره تونلی در مقایسه با سایر انواع کوره ها، سرعت بیشتر افزایش دما، پخت و خنک شدن و در نتیجه ظرفیت بالای آن است.

در کوره های تونلی پیوسته امروزه با پیشرفت ها و تکنیک هائی که در مورد درزبندی ها، حمل و نقل، ماشین کوره، مصالح دیوار و سقف و کنترل پخت بوجود آمده، صرفه جوئی در سوخت به اوج خود رسیده است.

در منطقه اصلی پخت که در وسط کوره قرار دارد، بیشترین مشعله ای گاز یا نفت واقع است و بنابراین بیشترین دمای کوره در همانجاست. خشت ها بر روی واگن حمل می گردند و از یک سر کوره بطور پیوسته وارد و از انتهای دیگر آن خار می شوند. در این حالت هوای خنک که در جهت مخالف یعنی از انتهای کوره به سمت منطقه پخت در جریان است، از توده آجرهائی که به تازگی به دمای پخت حداکثر رسیده اند عبور کرده و آنها را خنک می کند.

بنابراین هوای داغ وقتی به منطقه پخت می رسد، احتراق بهتری را با سوخت خواهد داشت. هوای داغی که منطقه پخت را ترک می کند به سمت ورودی کوره حرکت کرده و خشت های خشک شده را در سر راه خود به منطقه پخت گرم می کند.

کوره بطور پیوسته برای سال ها بدون وقفه کار می کند و دمای قسمت های مختلف آن ثابت باقی می ماند. هنگامیکه کوره به دمای مورد نظر رسید. فقط باید دما را ثابت نگه داشت. این امر باعث صرفه جوئی قابل ملاحظه ای در سوخت می شود. استفاده از بخشی از حرارت تلف شده برای خشک کردن خشت ها و گرم کردن محوطه سبب صرفه جوئی بیشتر می شود. چون کوره تونلی پیوسته همانند کوره متناوب دائماً گرم و سرد نمی شود، لذا کمتر در معرض تخریب سازهای قرار دارد.

ویژگی های آجر

ویژگی های هر نوع آجر از لحاظ فیزیکی، مکانیکی و شیمیائی باید مطابق جدول ذیل باشد :

 

اطلاعات بیشتر در مورد یکی از مجهزترین کارخانه تولید آجر در مازندران، کارخانه تولید کننده آجر مازرون سفال (کارخانه سفال رسولی)،